صندوق بازنشستگی،صندوقی است که یک شرکت، اتحادیه کارگری، نهاد دولتی یا سازمان دیگر برای پرداخت مزایای بازنشستگی به مستخدمان بازنشسته خود تشکیل می‌دهد. این صندوق‌ها نه‌تنها نقش تعیین‌کننده‌ای در بازارهای مالی، بویژه بازار سرمایه، دارند بلکه با ارائه حمایت‌های متنوعی مانند پرداخت مستمری یا حقوق بازنشستگی به افراد از کار افتاده و بازماندگان یا حقوق وظیفه‌بگیران، یکی از اهرمهای قوی دولت‌ها به منظور هدایت جامعه به سوی بالندگی و پویایی قلمداد می‌شوند. حفاظت از منافع اعضای صندوق بازنشستگی و ذینفعان، از طریق افزایش ثبات، امنیت و اداره خوب صندوق‌های بازنشستگی نیازمند تدوین قوانین و مقررات کاربردی حاکم بر صندوق‌های بازنشستگی و نظارت مستمر بر آنها است.با توجه به گستردگی سیستم‌های بازنشستگی، ساختار نظارتی در بین کشورها مختلف است و الگوی واحدی به عنوان الگوی بهینه برای ساختار نظارت وجود ندارد. تنها می‌توان با توجه به سطح توسعه یافتگی بازارهای مالی و سیستم بازنشستگی، ساختار نظارتی مناسب‌تر را پیشنهاد داد. کشور ایران نیز از این قاعده مستثنی نبوده و سازمان تأمین اجتماعی و صندوق بازنشستگی کشوری به عنوان بزرگترین صندوق‌های بیمه‌ای در ایران سالانه مبالغ هنگفتی را صرف پرداخت مستمری به مشترکین بازنشسته، از کارافتاده و بازماندگان آنها می‌کنند. بنابراین عملکرد وضعیت مالی آنها می‌تواند پیامدهای اقتصادی، اجتماعی و سیاسی زیادی در برداشته باشد. به همین دلیل، ضرورت دارد که متولیان امر به مقوله‌هایی مانند تدوین قوانین و مقررات مناسب، نظارت مؤثر بر حسن اجرای قوانین، تعریف ساختار سازمانی و عملیاتی کارآ، رعایت عدالت و انصاف در تدوین و اجرای مقررات و دستورالعمل‌ها، لحاظ کردن صرفه و صلاح مشترکان و مستمری‌بگیران در تصمیم‌گیری‌ها و انتصاب‌ها و موارد مهم دیگر توجه و اهتمام کافی داشته باشند.
تنظیم فعالیت های اقتصادی صندوق های بازنشستگی در راستای قانون اجرای سیاست های کلی اصل چهل و چهارم قانون اساسی
گزیده:
سرمایه‌گذاری ذخایر صندوق‌های بازنشستگی جزو وظایف ذاتی آنهاست که به منظور تضمین تعهدات آنها در برابر بیمه شدگان و کاهش وابستگی به بودجه دولت، باید با لحاظ دو شرط امنیت و سودآوری ادامه یابد.
ذخایر صندوق‌ها (دریافتی از بیمه‌گذاران منهای پرداختی به مستمری بگیران) در زمانی که بیمه‌گذاران از مستمری بگیران بیشتر هستند، باید سرمایه گذاری شود که به دلایل سیاسی مورد دست اندازی قرار می‌گیرد (تأمین کسری بودجه دولت، اعطای وام‌های حمایتی و تسهیلات تکلیفی، افزایش سخاوتمندانه مزایای بازنشستگان و …). لذا در زمانی که شرایط برعکس می شود، صندوق با کسری مواجه می شود که حالا باید از بودجه دولت تأمین شود.
لزوم اصلاح ساز و کارهای پاسخگویی صندوق‌ها
لزوم نظارت دقیق‌تر بر فعالیت‌های اقتصادی
شرایط مناسب اقتصادی و مدیریت کارآمد سرمایه گذاری بسیار اثرگذار است.
هر صندوق بازنشستگی می‌تواند مدیریت فعالیت‌های سرمایه‌گذاری را به طور مستقیم بر عهده بگیرد یا آنکه نهاد مستقلی را برای انجام فعالیت‌ها ایجاد کند. اما در هر صورت سودآور بودن سرمایه‌گذاری نیازمند استقرار ساختارهای مناسب اجرایی، گزارشگری و نظارتی است.
الزاماتی که سازمان بین‌المللی تأمین اجتماعی ISSA ضروری می داند:
داشتن تصویری شفاف و روشن از مسئولیت‌ها
اختیارات هیئت مدیره (با کمترین مداخله یا نفوذ سیاسی در آن)
تعیین سازمان سرمایه‌گذار و مسئولیت‌های قانونی
سیاستگذاری مناسب در حوزه سرمایه‌گذاری
پاسخ گو بودن هیئت مدیره و سازمان سرمایه‌گذار در برابر ذی نفعان صندوق
تعیین ضوابط شایستگی برای عضویت در هیئت مدیره
الزام به مشورت مستمر با متخصصین سرمایه‌گذاری
رکن نظارتی (حسابرس) مستقل
الزامی بودن گزارش‌های دوره‌ای محاسبات بیمه‌ای
استقرار نظام گزارشگری
ضرورت انتشار اطلاعات برای آگاهی همگان
استقرار نظام جبران خسارت
و …
اصول فعالیت‌های سرمایه‌گذاری
اتخاذ هدف‌های مشخص (از آنجایی که هدف اصلی از سرمایه‌گذاری صندوق‌ها حفظ توان پرداخت آنها برای پاسخگویی به تعهدات آینده است، این هدف باید به طور خیلی شفاف در قوانین و مقررات بیان شود)
مستقل بودن از مداخلات سیاسی (در فرایندهای اتخاد تصمیم برای سرمایه‌گذاری، خواست‌های سیاسی نباید عامل تعیین کننده در نظر گرفته شود)
از طریق مدیریت ذی نفعان بر صندوق
کنترل رفتار دولت از طریق افشای عمومی اطلاعات (صدور دستورالعمل‌های مکتوب و انتشار در جراید رسمی)
ممنوعیت قانونی استفاده سیاسی از وجوه بازنشستگی
پاسخگویی به بیمه شدگان درباره عملکرد اقتصادی به منظور ایجاد اعتماد در بیمه شدگان و احقاق حق قانونی بیمه شدگان در آگاهی از این عملکرد
انتشار گزارش‌های عملکرد شفاف و صریح در مقاطع زمانی معین جهت رفع ابهام
حضور نمایندگان صنفی بیمه شدگان در هیئت مدیره و سایر نهادهای تصمیم گیر
کاهش هزینه‌های اداری
دوراندیشی در سرمایه‌گذاریها برای حفظ از خطرات ناشی از نوسانات بازار
ایجاد قوانین محدود کننده درصد و نوع سرمایه گذاریها (سبد سرمایه‌گذاری)
تأملی بر طرح «کارآمد سازی و ارتقای مدیریت صندوق‌های بازنشستگی»
اخیراً طرحی با عنوان «طرح کارآمد سازی و ارتقای مدیریت صندوق‌های بازنشستگی» توسط جمعی از نمایندگان محترم به مجلس ارائه‌شده است که به دنبال حل مشکل صندوق‌های بازنشستگی است. این طرح مشتمل بر ۷ ماده می باشد که در ادامه به بیان و نقد و بررسی هر یک از موارد پیشنهادی می پردازیم
اخیراً طرحی با عنوان «طرح کارآمد سازی و ارتقای مدیریت صندوق‌های بازنشستگی» توسط جمعی از نمایندگان محترم به مجلس ارائه‌شده است که به دنبال حل مشکل صندوق‌های بازنشستگی است. این طرح مشتمل بر ۷ ماده بوده و محورهای زیر را پوشش می‌دهد:
بهبود نظارت بر صندوق‌ها (ماده ۱): این ماده که تشکیل هیئت عالی نظارت را مطرح نموده است، به دنبال ساماندهی «سازوکارهای تدوین گزارش‌های مالی صندوق‌های بازنشستگی، ضوابط و دستورالعمل‌های ناظر بر فعالیت‌های عملیاتی سرمایه‌گذاری، کیفیت دارایی‌ها، تجهیز و تخصیص منابع، شرایط احراز، نحوه اعتراض و رسیدگی به آن در خصوص اعضای هیئت‌مدیره و مدیرعامل صندوق بازنشستگی، مقررات احتیاطی، شرایط تأسیس، توقف، ورشکستگی، انحلال و ادغام» از طریق واگذاری آنها به این هیئت است. علاوه بر این طبق بند (ج) این ماده، باید نظارت وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی بر صندوق‌ها باید به‌صورت یکپارچه بوده و بر اساس مقرراتی باشد که به تصویب هیئت نظارت می‌رسد. نهایتاً بند (د) این ماده مقرر می‌دارد که: «کلیه صندوق‌های بازنشستگی موظف هستند اطلاعات و مستنداتی را که مبین عملکرد واقعی و وضعیت مالی آنها است به‌صورت گزارش‌های انفرادی، تلفیقی و اداری و موردی در قالب فرم‌ها و جداول ابلاغی وزارت کار، تعاون و رفاه اجتماعی به آن وزارتخانه ارائه نمایند و زمینه دسترسی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی را به‌صورت الکترونیک و فیزیکی فراهم سازند.»
گزارش حکمرانی در عمل ۴۶: الزامات بسته نجات نظام بازنشستگی کشور
۲۵بهمن۱۳۹۶/در اقتصاد سیاسی, تیتر اصلی, حوزه های تخصصی, حکمرانی در عمل, حکمرانی در عمل گزارش, رویدادها /توسط سینا ضیایی
چهل و ششمین جلسه از سلسله جلسات حکمرانی در عمل اندیشکده مطالعات حاکمیت و سیاستگذاری با عنوان «الزامات بسته نجات نظام بازنشستگی کشور» روز چهارشنبه ۲۵ بهمن ۱۳۹۶ در ساختمان اندیشکده برگزار شد. در این جلسه که توسط گروه اقتصاد سیاسی اندیشکده برگزار شد، آقای اسماعیل گرجی‌پور، مدیرکل دفتر بیمه‌های اجتماعی وزارت رفاه، دکتر سید رضا میرنظامی و دکتر علی مروی، مشاوران وزارت رفاه در حوزه نظام بازنشستگی به تبیین الزامات بسته پیشنهادی برای نجات نظام بازنشستگی کشور پرداختند. در ابتدا دکتر مروی تصویری از وضعیت فعلی نظام بازنشستگی ارائه کردند که ناشی از تحولات به وجود آمده در حوزه جمعیت، تصمیمات سیاست‌گذاران در تقنین و عدم وجود الگوی حکمرانی مناسب بوده است. سپس آقای دکتر میرنظامی، گزارشی از روند تهیه بسته نجات نظام بازنشستگی و همکاری‌های انجام شده با تیم بانک جهانی برای تحلیل وضعیت صندوق بازنشستگی و صندوق تأمین اجتماعی ارائه دادند. آقای گرجی‌پور نیز به‌عنوان متولی اصلی طراحی بسته نجات، به بیان میزان اهمیت اصلاح نظام بازنشستگی و لزوم توجه به ملاحظات اقتصاد سیاسی در این راستا پرداختند. در این جلسه اصلاحات پارامتریک (مانند افزایش سن بازنشستگی) و اصلاحات ساختاری (مانند تعیین مقصد سرمایه‌گذاری منابع) به‌عنوان دودسته از اصلاحاتی مطرح شدند که تنها اجرای آنها با یکدیگر می‌تواند به بهبود وضعیت فعلی نظام بازنشستگی کمک کند. درنهایت به لزوم شفافیت در فعالیت‌های صندوق اعم از انتصابات صورت گرفته و سرمایه‌گذاری‌های انجام شده برای شروع اصلاحات اشاره شد.
در سال‌های اخیر ناکارآمدی #صندوق‌های_بازنشستگی در تأمین منافع اعضای آن موجب نگرانی‌های جدی در خصوص پایداری آنها شده است. وضعیت نامناسب اقتصادی، کاهش نیروی کار و پیر شدن هرم جمعیتی، #کسری تصاعدی صندوق‌ها، عدم توانایی دولت در پرداخت #مطالبات صندوق‌ها، پرداخت بدهی با #واگذاری #بنگاه‌های ناکارآمد دولتی، بنگاه‌داری با بازدهی پایین صندوق‌ها، تغییر قوانین بدون در نظر گرفتن شرایط صندوق‌ها و … همه از عواملی هستند که زمینه شرایط نامساعد صندوق‌های بازنشستگی را فراهم کرده‌اند. آیا الگوی رایج به کار گرفته‌شده در سایر کشورها که همان ایجاد یک نهاد #تنظیم_گر است می‌تواند به‌عنوان یک راه‌حل مؤثر قابل توصیه باشد؟ برای پاسخ به این سؤال ضروری است ابتدا برخی از مشکلات کلیدی این صندوق‌ها اشاره نمود که خارج از حوزه مسائل فنی و تخصصی درون صندوق به شمار می‌رود.
آیا الگوی رایج به کار گرفته‌شده در سایر کشورها که همان ایجاد یک‌نهاد تنظیم‌گر است می‌تواند به‌عنوان یک راه‌حل مؤثر قابل توصیه باشد؟ برای پاسخ به این سؤال ضروری است ابتدا برخی از مشکلات کلیدی این صندوق‌ها اشاره نمود که خارج از حوزه مسائل فنی و تخصصی درون صندوق به شمار می‌رود.
در مارچ سال 2000 گوردون براون وزیر اقتصاد وقت بریتانیا از پاول ماینرز(مدیر یک صندوق سرمایه گذاری) خواست که سرمایه‌گذاری نهادی در انگلستان را مورد بررسی قرار دهد. دلیل این موضوع سرمایه گذاری محافظه کارانه صندوق های بازنشستگی بود. برای مثال در حالی که در آمریکا صندوق های بازنشستگی تا 5% دارایی خود را در سرمایه گذاری های خطرپذیر صرف می کردند، این رقم برای بریتانیا 0.5% بود(سال 2001). براون می خواست ببیند آیا موضوعی سیستم سرمایه گذاری را از حالت طبیعی خارج می کند یا خیر و دلیل این رفتار محافظه کارانه چیست و هدف او رفع مشکل نبود منابع مالی برای کارآفرینان نیز بود.
آقای ماینرز با همکاری تعداد زیادی سازمان گزارش خود را در سال 2001 ارائه داد. او علاوه بر بررسی سرمایه‌گذاری های خطرپذیر، روش اداره سرمایه‌گذاری های نهادی را نیز بررسی کرد و به نظر خیلی ها خدمت بزرگی به صندوق های بازنشستگی انگلیس انجام داد.
لرد ماینرز 10 اصل برای صندوق های دارای مزایای معین(Defined Benefit) و 11 اصل برای صندوق های مشارکت معین(Defined Contribution) ارائه کرد که در ادامه می آید.
کلیات پیشنهادی به‌منظور تأسیس سازمان تنظیم‌گر صندوق‌های بازنشستگی
دکتر مرتضی زمانیان
اندیشکده مطالعات حاکمیت و سیاستگذاری شریف
سؤال ۸: میزان شفافیت در تصمیم‌گیری‌های تنظیم‌گر (ان) چگونه است؟ سازکارهای تحقق این شفافیت چیست (مثلاً انتشار متن مذاکرات و …)؟
پاسخ: آراء و احکام صادره از سوی سازمان باید جامع استدلال‌های اعضاء مخالف و موافق رأی و حاوی مستندات دلایل ارائه‌شده باشد و به‌جز مواردی که انتشار آنها خلاف اصول و خط‌مشی سازمان به شمار می‌رود (مانند نقض جزء حریم شخصی و ملاحظات امنیتی)، می‌باید برای عموم قابل‌دسترس باشد.
همچنان بزرگترین هزینه‌های اجتناب‌ناپذیر دولت مربوط به صندوق‌های بازنشستگی است. از اینرو صندوق بازنشستگی کشوری با دریافت ۲۴۰۰ میلیارد تومان در یک ماه بیشترین عدد دریافتی را به خود اختصاص داده است. سازمان تامین اجتماعی نیروهای مسلح نیز با دریافت ۱۸۵۴ میلیارد تومان سهم بزرگی از هزینه‌های دولت داشته است
فکر میکنم مطلب ابتدای این موضوع مدنظر شماست
این چند محور را خود اندیشکده بر اساس پیشنهاد سیاستی که به صندوق داده بود، نوشته است.
یعنی منبعش خودمون هستیم!
بله منظورم همون محورها بود. تازه‌کارم و نتونستم جای مناسب ریپلای کنم. متشکرم از پاسختون. آیا دسترسی به اصل مقالات و پالیسی پیپرها در یک مجموعه وجود داره؟
خواهش میکنم
اون دسته از مطالبی که امکان دسترسی عمومی براش وجود داشته باشه معمولا روی سایت اندیشکده بارگذاری میشه
البته معمولا این نوع اسناد چنین نیستند
نویسنده:دکتر علی مروی
مدت زمان مطالعه:10 دقیقه
لینک مطلب در سایت اندیشکده:
در سال‌های اخیر ناکارآمدی #صندوق‌های_بازنشستگی در تأمین منافع اعضای آن موجب نگرانی‌های جدی در خصوص پایداری آنها شده است. وضعیت نامناسب اقتصادی، کاهش نیروی کار و پیر شدن هرم جمعیتی، #کسری تصاعدی صندوق‌ها، عدم توانایی دولت در پرداخت #مطالبات صندوق‌ها، پرداخت بدهی با #واگذاری #بنگاه‌های ناکارآمد دولتی، بنگاه‌داری با بازدهی پایین صندوق‌ها، تغییر قوانین بدون در نظر گرفتن شرایط صندوق‌ها و … همه از عواملی هستند که زمینه شرایط نامساعد صندوق‌های بازنشستگی را فراهم کرده‌اند. آیا الگوی رایج به کار گرفته‌شده در سایر کشورها که همان ایجاد یک نهاد #تنظیم_گر است می‌تواند به‌عنوان یک راه‌حل مؤثر قابل توصیه باشد؟ برای پاسخ به این سؤال ضروری است ابتدا برخی از مشکلات کلیدی این صندوق‌ها اشاره نمود که خارج از حوزه مسائل فنی و تخصصی درون صندوق به شمار می‌رود.