الف) تفکیک تبلیغات اجتماعی از تجاری
تبليغات در یک دستهبندی كلی، به تجاری و اجتماعی (غيرتجاری) دستهبندی میشود. تبليغات تجاری با اهداف و انگيزهای تجاری در مورد كالاها و خدمات صورت میگيرد اما تبليغات اجتماعی بدون اهداف و انگيزههای تجاری در حوزههای مختلفی نظير مذهب، سلامت و بهداشت عمومی، سبک زندگی، انتخاباتهای ملی یا محلی یا فرهنگی صورت میگيرد. نکته مهم در خصوص این تفکيک آن است كه تبليغات اجتماعی حتی در حوزههای اقتصادی، نباید با اغراض تجاری آلوده شود. تبليغات اجتماعی، امری است كه دولت وظيفه دارد (در چهارچوب ارزشها و اصول بنيادی قانون اساسی خود) به جهت تأمين منافع عمومی و بدون انگيزههای سودجویانه به آنها مبادرت كند. ورود انگيزههای تجاری به این حوزه ها، منجر به فساد میشود.
در مقابل، تبليغات تجاری امری است كه دولت نباید به آن وارد شود. ورود دولت به این حوزه فسادزا است.
همچنين، آزاد گذاشتن بخش خصوصی در این حوزه، به هيچ وجه مجاز نيست. باید قانونی خاص در این زمينه
تصویب شود و ممنوعيتها و حدود و شيوهها و تکنيکهای مجاز تبليغات و مرجعی كه مقررات گذاری یا
نظارت در این زمينه را بر عهده دارد در آن مشخص شود.ب) تفکیک تبلیغ از اطلاع رسانی
دومين تفکيک لازم برای شفافيت نظام تبليغاتی آن است كه باید مرزهای بيانها و مطالب تبليغاتی و بيانهایی كه جنبه اطلاع رسانی دارند متمایز باشد. هر چند تبليغات غالباً وجه اطلاعرسانی (در حد ضعيف) نيز دارند اما وجه
تحریک و تشویق مخاطب از طریق مبالغه در آنها بيشتر است. از این رو، در مجموع، تبليغات، اطلاعرسانی محسوب نمیشود و باید از بيانها و پيامها و برنامههایی كه جنبه اطلاعرسانی دارند قابل تشخيص باشند. در واقع،
مخاطب یک مطلب بداند كه چه شخصی و با چه غرضی آن مطلب را میگوید. از جهت كسب سود برای خود
یا از جهت ارتقای آگاهیهای عمومی وتأمين منافع عمومی.
یکی از تکنيکهای تبليغاتی كه در كشورهای مختلف به دليل مغایرت با شفافيت نظام تبليغات، ممنوع اعلام شده، تبليغات پنهانی یا تعبيه كردن یا پنهان كردنِ تبليغات در برنامهها است. مبنای تحدید استفاده از این تکنيک، آن است كه بينندگان معمولاً نمیتوانند آنها را به عنوان تبليغات از اطلاعرسانی تمييز دهند. در كشورهای اتریش، بلژیک، ایرلند، نروژ و انگليس استفاده از تبليغات پنهانی ممنوع است. در اتریش، تبليغات پنهانی در برنامههای رادیو-تلویزیونی خدمت عمومی و برنامههای كودک ممنوع، اما در سریالها یا مجموعههای تلویزیونی مجاز است.ج) شفافیت اسپانسرهای برنامهها
علاوه بر ضرورت متمایز بودن تبليغات از اطلاعرسانی، در مورد تبليغات تجاری. باید هویت حمایتكنندگان مالی برای مخاطبان مشخص باشد. حمایت مالی عبارت است از تهيه بودجه و منابع دیگر برای یک رویداد یا فعاليت در عوض دستيابی به مزایای تجاری ناشی از آن رویداد یا فعاليت. مقرراتگذاری در زمينه حمایت مالی دو هدف اصلی را دنبال میكند: اول اینکه حمایتكنندهها بر محتوای بيانها و مطالب تأثير منفی نگذارند و دوم اینکه حمایتكنندههای مالی به وضوح به مخاطبان معرفی شوند. تصویب قواعدی برای تنظيم حمایت مالی از تبليغات در كشورهای مختلفً رایج است و در برخی كشورها نظير هلند و نروژ ، حمایت مالی از برنامههای كودكان به طور كامل ممنوع شده است. در برخی دیگرنظير نيوزیلند، حمایت مالی از برنامههای كودكان به این شرط مجاز است است كه از نظر اجتماعی مسئولانه باشد. در استراليا، حمایتكنندههای مالی برنامههای كودكان دبستانی، باید به وضوح برای كودكان قابل تفکيک باشند.
منبع:گزارش توجیهی پیش نویس لایحه شفافیت (ص85و 86)
مرکز بررسی های استراتژیک ریاست جمهوری