آیات یا روایات مرتبط با شفافیت

[Sanaei]

این سوال از بنده شد که:

… در حال بازنویسی سایتی هستم که می خواییم توی اون یه صفحه برای شفافیت داشته باشیم
حدیثی و یا آیه ای در مورد شفافیت هست؟!
هر چی توی سایت tp4.ir گشتم چیزی پیدا نکردم.

ممنون میشم پاسخ‌های دوستان رو داشته باشم.

[Movahedian]

باسم الله الرحمن الرحیم

الف: آیات

1. و لاتقف ما لیس لک به علم (سوره مبارکه اسراء؛ آیه36) = از آنچه از آن آگاهی نداری، پیروی نکن.
   توضیح: در مرام قرآن، اطاعت بر اساس آگاهی و اطلاع آدمی است و اطاعت کورکورانه تقبیح شده است. بنابراین مردم نیز حق دارند بر اساس آگاهی از حکومت، از آن اطاعت کنند. به طور خلاصه هر آنقدر که حکومت شفاف تر بوده و مردم آگاهی بیشتری نسبت به آن داشته باشند، اطاعت بیشتر و مشروع تری از آن خواهند داشت.

2. و أمرهم شوری بینهم (سوره مبارکه شوری؛ آیه38) / و شاورهم فی الامر (سوره مبارکه آل عمران؛ آیه 159) = خطاب به پیامبر اکرم(ص) که در امور اجتماعی از مردم مشورت بگیر
   توضیح: عقلاٌ و عرفاٌ لازمه مشورت صحیح دادن، اطلاع و آگاهی افراد از ما وقع است. در واقع مردم وقتی می توانند مشورت صحیح به حکومت بدهند که حکومت به مردم اعتماد کرده و به طور شفاف اطلاعات خود را در اختیار ایشان قرار دهد.

3. و کیف تصبر علی ما لم تحط به خبرا (سوره مبارکه کهف؛ آیه68) = خطاب جناب خضر به حضرت موسی که چگونه بر آن چیزی که از آن خبری نداری، میخواهی صبر کنی؟
   توضیح: حسب این آیه شریفه، توقع صبر و همراهی از مردم درباره اموری که از آن مطلع نیستند و ایشان را نامحرم تلقی کرده اند، قبیح است. نمی شود حکومت شفاف نباشد ولی از مردم بخواهد در برابر مشکلاتش صبوری کنند.

[Movahedian]

باسم الله الرحمن الرحیم

ب: روایات و سیره ائمه اطهار(ع)

1. نهج البلاغه، نامه50:
   أَمَّا بَعْدُ فَإِنَّ حَقّاً عَلَى الْوَالِي أَلَّا يُغَيِّرَهُ عَلَى رَعِيَّتِهِ فَضْلٌ نَالَهُ وَ لَا طَوْلٌ خُصَّ بِهِ وَ أَنْ يَزِيدَهُ مَا قَسَمَ اللَّهُ لَهُ مِنْ نِعَمِهِ دُنُوّاً مِنْ عِبَادِهِ وَ عَطْفاً عَلَى إِخْوَانِهِ أَلَا وَ إِنَّ لَكُمْ عِنْدِي أَلَّا أَحْتَجِزَ دُونَكُمْ سِرّاً إِلَّا فِي حَرْبٍ وَ لَا أَطْوِيَ دُونَكُمْ أَمْراً إِلَّا فِي حُكْمٍ
   ترجمه=بدانيد، حقى كه شما بر عهده من داريد، اين است كه چيزى را از شما مخفى ندارم، جز اسرار جنگ را و كارى را بى مشورت شما نكنم، جز اجراى حكم خدا را. و حقى را كه از آن شماست از موعد خود به تأخير نيفكنم و تا به انجامش نرسانم از پاى ننشينم
   توضیح: حضرت امیر علیه السلام در این عبارت تصریح می کند که حق مردم بر والی و حاکم آن است که چیزی را جز اسرار جنگ از ایشان مخفی نکند.
   پ.ن: «أَلَّا أَحْتَجِزَ دُونَكُمْ سِرّاً» یعنی شفافیت

2. نهج البلاغه، نامه53:
   إنْ ظَنَّتِ الرَّعِيَّةُ بِكَ حَيْفاً فَأَصْحِرْ لَهُمْ بِعُذْرِكَ وَ اعْدِلْ عَنْكَ ظُنُونَهُمْ بِإِصْحَارِكَ فَإِنَّ فِي ذَلِكَ رِيَاضَةً مِنْكَ لِنَفْسِكَ وَ رِفْقاً بِرَعِيَّتِكَ وَ إِعْذَاراً تَبْلُغُ بِهِ حَاجَتَكَ مِنْ تَقْوِيمِهِمْ عَلَى الْحَقِّ
   ترجمه=اگر مردم درباره تو گمان بد بردند، عذر و دليلت را آشكارا برايشان مطرح كن و سوءظنّ مردم را از اذهانشان دور نما. زیرا اين شيوه، درباره خود تو رياضت و براى رعيت، لطف است و مرحمت; و اين عذرخواهى وسيله اى خواهد بود كه حقّ و عدالت را به آنان بياموزى و به پيروى از حق وادارشان سازى.
   توضیح: حضرت امیر علیه السلام به مالک اشتر نخعی که والی منصوب ایشان به مصر است توصیه می کند که اگر مردم نسبت به تو گمان بدی بردند مثلا در مورد حکومت تو برایشان سوالی ایجاد شد یا مطالبه ای داشتند، بیا با مردم حرف بزن و خیلی شفاف به ایشان توضیح بده و به جای اینکه بگویی مردم محرم نیستند، به مردم اعتماد کرده و حرف های خود را با ایشان در میان بگذار.
   پ.ن: «إصحار» یعنی شفافیت

3. فرازی از دعای ابوحمزه ثمالی
   فَلَوِ اطَّلَعَ الیُوم عَلی ذَنْبِی غِیْرُكَ مَا فَعَلْتُهُ وَ لُوْ خِفْتُ تَعجِیلَ العُقُوبَهِ لَاجْتَنَبْتُهُ
   ترجمه=اگر امروز جز تو بر گناهم آگاه می‏شد،آن را انجام نمی‏دادم،و اگر از زود رسیدن عقوبت می‏ترسیدم، از آن دوری می‏کردم.
   توضیح: یک انسان شناسی شگرفی است که حضرت سجاد علیه السلام بدان اشاره می کند. میگوید اگر همه اعمال و رفتارم به طور شفاف در معرض دید همگان قرار می گرفت، من گناه نمی کردم. پس اگر حکومت نیز اعمال و رفتار خود را شفاف در اختیار مردم قرار دهد، طبعا احتمال خطای کمتری دارد.
   پ.ن: «لَوِ اطَّلَعَ الیُوم عَلی ذَنْبِی غِیْرُكَ مَا فَعَلْتُهُ» یعنی شفافیت

[Movahedian]

باسم الله الرحمن الرحیم

ج: متفرقه

1. اگر ﺍﯾﻦ ﯾﮏ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺍﺯ ﺗﻘﻮﺍﺳﺖ که ﺗﻤﺎﻡ ﺍﻋﻤﺎﻟﺖ ﺭﺍ ﺭﻭﯼ ﺳﺮﺕ ﺑﮕﺬﺍﺭﯼ ﻭ ﺑِﺮَﻭﯼ ﺑﺎﺯﺍﺭ ، ﺩﻭﺭﯼ ﺑﺰﻧﯽ ﻭ ﺷﺮﻣﻨﺪﻩ ﻧﺸﻮﯼ .
   پس تقوای سیاسی حکومت هم زمانی میتواند محقق شود که شفافیت بر آن حاکم گردد. یعنی حکومت از اینکه مردم از اعمال و رفتار او آگاه شوند، خجالت نکشد.

2. در روایات فراوانی تعبیر «النصیحه لأئمه المسلمین» داریم. ناگفته پیداست لازمه خیرخواهی اطلاع داشتن است. خیرخواهی از روی بی اطلاعی، نه تنها هدایت نیست که موجب گمراهی می شود.

3. آگاهی از گناه؛ یکی از شرایط وجوب امر به معروف و نهی از منکر است. پس اگر مردم بخواهند حکومت را امر به معروف و نهی از منکر کنند که یکی از وظایف اصلی ایشان است، لازم است از آنچه در حکومت می گذرد مطلع باشند و حکومت نیز موظف است با شفاف کردن خود، این فرصت را در اختیار ایشان قرار دهد.
   شفافیت لازمه تحقق امر به معروف اجتماعی است.

[Movahedian]

مقالاتی در باب شفافیت از نگاه اسلام.rar (1.8 مگابایت)

[Vaseghi]

به نظر آیات زیر نیز دلالت هایی در موضوع شفافیت داشته باشند:

• اللَّهُ وَلِيُّ الَّذينَ آمَنُوا يُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَى النُّور(آیه 257 سوره بقره)

• جَعَلْنا لَهُ نُوراً يَمْشي‏ بِهِ فِي النَّاس‏(انعام/122)
• هَلْ تَسْتَوِي الظُّلُماتُ وَ النُّور(16/سوره رعد)
• تَفْصيلاً لِكُلِّ شَيْ‏ء(154/انعام)
• نُفَصِّلُ‏ الْآياتِ لِقَوْمٍ يَعْقِلُونَ (28/سوره روم)
• وَ ذَكِّرْ فَإِنَّ الذِّكْرى‏ تَنْفَعُ الْمُؤْمِنينَ (55/سوره ذاریات)
• يَكادُ الْبَرْقُ يَخْطَفُ أَبْصارَهُمْ كُلَّما أَضاءَ لَهُمْ مَشَوْا فيهِ وَ إِذا أَظْلَمَ عَلَيْهِمْ قامُوا(20 / سوره بقره)
• وَ قُلِ اعْمَلُوا فَسَيَرَى اللَّهُ عَمَلَكُمْ وَ رَسُولُهُ وَ الْمُؤْمِنُون‏(105/سوره توبه)
• وَ كَيْفَ تَصْبِرُ عَلى‏ ما لَمْ تُحِطْ بِهِ خُبْراً (68/سوره کهف)

[Jamali]

آیه 187 سوره آل عمران:

وَإِذْ أَخَذَ اللَّهُ مِيثَاقَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ لَتُبَيِّنُنَّهُ لِلنَّاسِ وَلَا تَكْتُمُونَهُ فَنَبَذُوهُ وَرَاءَ ظُهُورِهِمْ وَاشْتَرَوْا بِهِ ثَمَنًا قَلِيلًا ۖ فَبِئْسَ مَا يَشْتَرُونَ

و (به ياد آور) زمانى كه خدا از كسانى كه به آنان كتاب (آسمانى) داده شد، پيمان گرفت كه حتماً بايد آن را براى مردم بيان كنيد و كتمانش نكنيد، پس آنها آن (عهد) را پشت‌سرشان انداختند وبه بهاى كمى مبادله كردند، پس چه بد معامله‌اى كردند.

یکی از پیام‌های آیه:
بيان حقايق بايد به گونه‌اى باشد كه چيزى براى مردم نامشخص و پنهان نماند. «لَتُبَيِّنُنَّهُ لِلنَّاسِ وَ لا تَكْتُمُونَهُ»

منبع تفسیر:
http://wiki.ahlolbait.com/آیه_187_سوره_آل_عمران#تفسیر%20نور

البته این مورد رو یکی از اساتید مدیریت اسلامی در کتابش تحت عنوان اصل شفافیت (از اصول برنامه ریزی سازمانی) ذکر می کند.

[Moradi]

آیه 282 سوره بقره
شاید خیلی نزدیک به موضوع نباشد البته اما یکی از احکامی که مستقیما در قرآن کریم مورد اشاره قرار گرفته امر به مسئله ثبت قول و قرار و عهد است و دو تا تأکید مهم هم دارد. یکی این که هر مسئله بزرگ و کوچکی را ثبت کنید و یکی هم این که مبادا کاتب و گواه این فرآیند ثبت مورد آزار و اذیت قرار بگیرند.
بخواهیم موضوع را توسعه بدهیم باید بگوییم که نفس پدیده حکومت هم یک نوع قرارداد بین حاکم و مردم است، شاید اهداف و مفاد این قرارداد متفاوت باشد و شاید جنس تقریر این مسئله هم متفاوت باشد ولی مسئله قرارداد تقریبا جزء ثابت حکومت‌های مدرن است. می‌گوید این مواد توافق و قرارداد فی مابین را باید ثبت کنید. ثبت پایه حکومت‌داری است، قاعده حکومت‌داری است. بعد هم می‌گوید هر چیز به ظاهر کم اهمیتی را هم ثبت کنید. بعد هم می‌گوید نکند کسی که ثبت می‌کند این را و کسی که گواه بر این مفاد است و در واقع ارزیابی می‌کند این ثبت را مورد آزار قرار دهید.