شفافیت نهادی و فردی
در یک تقسيم بندی، می توان شفافيت را به دو مقوله نهادی (سازمانی) و فردی تقسيم كرد:
شفافیت نهادی (سازمانی):
در هر جامعه ای نهادهای مختلفی تمشيت امور آن جامعه را بر عهده دارند. منظور از شفافيت نهادی این است كه مردم بدانند این نهادها كدامند؟ چه كسانی آنها را اداره می كنند؟ بودجه آنها از كجا تأمين می شود؟ با چه آیينی و راجع به چه اموری تصميم می گيرند؟ اگر امور مختلف جامعه را به سياسی، اقتصادی، اجتماعی، نظامی و فرهنگی دسته بندی كنيم مردم بدانند در مورد هر یک از این امور چه مراجع و نهادهای تصميم گير در كشور وجود دارد، تركيب آنها چگونه است؟ بودجه آنها از كدام محل تأمين می شود؟ آیين تشکيل جلسات برای تصميم گيری جمعی در آنها چگونه است؟ برای مثال، در حوزه فرهنگ، شفافيت نهادی یعنی اینکه مردم بدانند وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، شورای عالی انقلاب فرهنگی، شورای فرهنگ عمومی، مراجع ناظر بر رسانه ها (از جمله مطبوعات، كتاب، فيلم، موسيقی)، شورای عالی فضای مجازی، سازمان تبليغات اسلامی و سایرنهادهای متولی امور فرهنگی جامعه چگونه نهادهایی هستند: چرا و چگونه ایجاد شده اند؟ چگونه تصميممی گيرند و عمل می كنند؟شفافیت فردی:
برخی افراد به لحاظ موقعيت اجتماعی خاصی كه در جامعه پيدا می كنند بر امور و سرنوشت دیگر اعضای جامعه تأثيرگذار می شوند. از این رو، افرادی كه قانوناً و رسماً خود را نامزد تصدی سمتهای سياسی می كنند نظير نمایندگان مجلس یا به این سمت ها انتصاب میشوند نظير وزیران كابينه، روسای سا زمانهای دولتی و افرادی كه به نحو بالفعل بر سرنوشت مردم تأثيرگذار هستند نظير مدیران بنگاههای بزرگ اقتصادی یا سازمان های غيردولتی، خواسته یا ناخواسته خود را در معرض سوال و پاسخگویی قرار می دهند. اقتضای این پاسخگویی، شفافيت است. از این رو، ممکن است لازم باشد وضعيت دارایی، درآمد و منافع این اشخاص برای عموم افشا شود یا رسانه ها مجاز شناخته شوند تا نکات مثبت و منفی داستان زندگی آنها را منتشر كنند و زندگی آنها را تحت نظر قرار دهند. بدینسان، یکی از طرق مهار قدرت افراد واجد قدرت در جامعه، شفاف كردن تصویر اجتماعی آنها برای مردم است.
منبع: گزارش توجیهی پیش نویس لایحه شفافیت (ص 10)
مرکز بررسی های استراتژیک ریاست جمهوری