این متن ماده 91 قانون مدیریت خدمات کشوری هست که به نظرم با فتوایی که در بالا فرستادم منطبق هست
جمعبندی بنده: مطابق با فتوا و قانون، اصل دریافت هدیه توسط مسئولین مشکل داشته بنابراین سخن از شفافیت آنها معنا ندارد.
البته لزومی ندارد در مباحث خود این قسمت را حذف کنیم بلکه با ذکر آن برای کشور خودمان توصیه نمیکنیم. تنها لازم است حواس مان باشد
پس عملا شفافیت هدایا یعنی اعتراف به جرم، پس عملا کسی این کارو نمیکنه.
پس باید اولا قانون دقیقتر بشه که هیچ راه درو نداشته باشه و ثانیا جرم انگاری بسیار سنگین و دقیقی در مورد دریافت هدایا داشته باشیم که هیچکس جرئت دریافت هدیه با هر عنوانی رو نداشته باشه. و بدونه که اگر بگیره به منزله رشوه خواهد بود و بعدش بلای عظمایی سرش میاد
ساحت نظری یعنی اینکه دریافت هرگونه هدیه در فضای کاری از لحاظ شرعی حرام است.
ساحت عملی یعنی چه کنیم که این امر انجام نشود؟
حالا در بحث شفافیت هدایا گفته میشه که آقا همینهایی که حالا میگیرین رو اعلام کنین. اینجوری حداقل میشه ماجرا رو کنترل کرد.
اما قطعا این گام اول برای برخورد با هدیه هست. در گام دوم و سوم و …، باید ساز و کاری دیده بشه که هدیه گرفتن به نحو کارآمدی تموم بشه.
در بحث اجرا اگر قرار باشه از ابتدا بگیم نگیرین، میشه وضعیت کنونی. شفافیت قدم اول مبارزه با هدیه هست که البته با توجه به فتوای آقا، یه جورایی هم میشه مسئله شرعیش هم حل کرد.
تشکر
با توجه به وجود قانون و حکم شرعی مشخص اعلام دریافت هدیه یعنی اعلام علنی کار حرام و غیر قانونی
یک وقتی هست خودمان میدانیم اشتباه هست و قانون و حکم صریح نداریم بله اون وقت فرمایش شما درست بود یا مثلا مسئله ای داریم مانند حکم شراب که زمان پیامبر برای حرام اعلام شدن آن سیری طی شد اول اعلام نشد که حرام است بلکه در ابتدا مست نبودن در حال نماز رد شد و…
اما اینجا فکر میکنم قضیه طور دیگری است.
و راهکار شما یعنی اعلام علنی کار حرام و غیر قانونی البته یه جورایی مسئلهی شرعی اش را حل کردن هم بسیار بدتر است و در واقع میشود توجیه و کلاه شرعی
با این موافقم که شفافیت قدم اول مبارزه با دریافت هدیه است. اما چه شفافیتی؟ شفافیت دریافت هدایا قدم مبارزه با دریافت هدیه هست؟!
خیر بلکه شفافیت عملکرد مسئولین مانند همان مثال اتاق شیشهای که در ارائه هم آقای ثنایی اشاره میکنند ونه بعد از دریافت هدیه
همان مثالی که شما زدین در مورد شراب. خب حاکم میدونست شراب حرامه، اما در اجرا از ابتدا حرام نکرد. چون میدونست که اجرایی نمیشه.
در مسئله دریافت هدایا هم همینه. بله میدونیم حرامه، اما در اجرا چی؟
آیا اگر شفافیت رو نادیده بگیریم، راه حلی داریم که از ابتدا ممنوع کنیم و بعد بتونیم به طور موثری این حکم رو اجرا کنیم؟
اگر راه حلی غیر از شفافیت باشه، حرف شما درسته.
اما اگر تنها راه حل، شفافیت باشه، باید این راه حل اجرا بشه و کاملا هم شرعی هست. چون راه دیگری برای مبارزه با این حرام نداریم و این راه خودش میشه حکم الهی.
جواب به ترتیب
الآن حاکم وقانون گفنن حرام هست پس علنی و شفاف کردن دریافت هدایا یعنی علنی کردن حرام و کار غیر قانون ولی اون موقع اصلا اعلام نشده بود حرام و حکمش حرام نبود
در اجرا باید جلوی حرام را گرفت نه اینکه حرام را اول علنی کرد بعد …
منم عرض کردم که شفافیت را راه حل میدونم اما نه شفافیت پسینی بلکه شفافیت پیشینی یعنی نه بعد از دریافت هدیه بلکه قبلش. البته اگر هم به راهکار عملیاتی خوب نرسیم هیچ دلیل ندارد که حرام را علنی کنیم
نه بازهم باید دلیل بیارید که چرا این راه ؟ چون فقط جواب میده ؟ این دلیل نمیشه
راه حل اجمالی که به ذهنم رسیده فعلا به صورت کلی شفافیت پیشینی است.
جمله آخرتون هم نمیدونم با چه دلیلی استدلال کردید؟ کجا همچین چیزی مشابهی در دین داریم؟
البته در کل شاید نظر فقیه باز هم لازم است در اینجا یعنی برای راهکار شما یک استدلال قوی فقهی نیاز است و گرنه آنچه که واضح است این است که این کار اصلش حرام و غیرقانونی است.
اگر فرض بگیریم که دریافت هدیه بر اساس قانون ممنوع است، در حکم شرعی هم اصل بر ممنوع بودن است (هرچند همون جمله آخر فتوا اگر با سازوکار مناسبی همراه نباشد، راه دررو خواهد بود)، میشود به گزارشگری تخلف برای مقابله با دریافت هدیه اندیشید؟
باید قانون رو به کارکنان دستگاههای دولتی و عمومی به خوبی آموزش بدیم که کسی بخاطر جهل به قانون مرتکب خلاف نشه.
با وجود چنین قانونی که دریافت هدیه رو ممنوع کرده، گرفتن هدیه معنایی جز فساد نداره و تنها راه مقابله با این فساد هم استفاده از سازوکار گزارشگری تخلفه (البته کار سازمانهای نظارتی هم سر جای خودش مهمه). حالا این گزارش میتونه از طرف هدیه دهنده (که در بسیاری از موارد مجبوره) باشه یا از طرف همکاران فرد متخلف و … .
پینوشت: کاش در این مورد قوانین سایر کشورها رو بهتر بلد بودیم. مثلا پارلمان اروپا که شفافیت هدایا داره، قانونی برای منع دریافت نداره؟ یا مثلا اینطوریه که دریافت هدیه کلا ممنوعه به جز مواردیه که حالت دیپلماتیک داره و … که در این موارد باید هدایای دریافتی رو شفاف کنن.
قبلاً هم عرض کرده بودم که تفاوت دارد هدیه خارجی و داخلی بنابراین با شما موافقم
در مورد هدایای خارجی باید شفافیت کامل باشد و آنها را احتمالا به نفع کشور پس دهند. باید به جمع بندی دقیق تر در این مورد هم برسیم.
چون نگرفتن هدیه خارجی معنای دیپلماتیک خودش را دارد و حکم و قانونی هم که آمده آن طور که پیداست برای هدایای داخلی است.
توضیحاتم را یکبار دیگه مطالعه بفرمائید فکر میکنم مشخص شود چون توضیح داده ام
اجمالا اینکه پیشینی منظورم پیش از دریافت هدیه است. شفافیت عملکرد به صورت کلی یعنی پیشگیری قبل از دریافت هدیه مثل طرح اتاق های شیشه ای در ادارات دولتی و…
که البته ایده گزارش گری تخلف هم که مطرح شد را ه حل خوبی است که درمان است در واقع ولی فساد را فساد میداند نه اینکه فساد را علنی کند مانند شفافیت هدایای دریافتی
ماده 91- اخذ رشوه و سوء استفاده از مقام اداری ممنوع می باشد. استفاده از هرگونه امتیاز، تسهیلات، حق مشاوره، هدیه و موارد مشابه در مقابل انجام وظایف اداری و وظایف مرتبط با شغل توسط کارمندان دستگاههای اجرایی در تمام سطوح از افراد حقیقی و حقوقی به جز دستگاه ذیربط خود تخلف محسوب می شود.
تبصره1-دستگاههای اجرایی موظفند علاوه بر نظارت مستقیم مدیران از طریق انجام بازرسیهای مستمر داخلی توسط بازرسان معتمد و متخصص در اجرای این ماده نظارت مستقیم نمایند. چنانچه تخلف هریک از کارمندان مستند به گزارش حداقل یک بازرس معتمد به تایید مدیر مربوطه برسد بالاترین مقام دستگاه اجرایی یا مقامات و مدیران مجاز، می توانند دستور اعمال کسر یک سوم از حقوق، مزایا و عناوین مشابه و یا انفصال از خدمات دولتی برای مدت یکماه تا یکسال را برای فرد متخلف صادر نمایند.
تبصره2- درصورت تکرار این تخلف به استناد گزارشهایی که به تائید بازرس معتمد و مدیر مربوطه برسد پرونده فرد خاطی به هیئتهای رسیدگی به تخلفات اداری ارجاع و یکی از مجازاتهای بازخرید، اخراج و انفصال دائم از خدمات دولتی اعمال خواهد شد.
تبصره3- دستگاههای اجرایی موظف است اسامی افراد حقیقی و حقوقی رشوه دهنده به کارمندان دستگاههای اجرایی را جهت ممنوعیت عقد قرارداد به کلیه دستگاههای اجرایی اعلام نماید.
تبصره4- سازمان موظف است اسامی افراد حقیقی و حقوقی رشوه دهنده به کارمندان دستگاههای اجرایی را جهت ممنوعیت عقد قرارداد به کلیه دستگاههای اجرایی اعلام نماید.
ماده 92- مدیران و سرپرستان بلافصل، مسئول نظارت و کنترل و حفظ روابط سالم کارمندان خود در انجام وظایف محوله می باشند و در مورد عملکرد آنان باید پاسخگو باشند. در صورتی که کارمندان مزبور با اقدامات خود موجب ضرر و زیان دولت گردند و یا تخلفاتی نظیر رشوه و یا سوء استفاده در حیطه مدیریت مسئولان مزبور مشاهده و اثبات گردد، علاوه بر برخورد با کارمندان خاطی با مدیران و سرپرستان کارمندان (حسب مورد) نیزکه در کشف تخلف یا جرایم اهمال نموده باشند مطابق قوانین مربوط، با آنان رفتار خواهد شد.
جمعبندی مباحث پس از جلسه همفکری روز چهارشنبه مورخ 96/9/8
اعلام موضع «شفافیت برای ایران» در مورد هدایای دریافتی مسئولین:
«شفافیت برای ایران» تعیین کنندهی حدود و مرز درست یا نادرست بودن هدایای دریافتی مسئولین نیست. به این معنا که اجمالا میداند قانون و شرع در شرایطی خاص دریافت هدایا توسط مسئولین را مجاز دانسته اند منتهی مشخص کردن و تعیین ملاک این کار موضوع مجموعهی ما نیست.
راهکار «شفافیت برای ایران» در صورت وجود این قوانین (وضعیت کنونی) :
با توجه به قانون که اصل بر عدم دریافت هدیه هست، هدایایی که به لحاظ قانونی استثنا نشده و مشکل قانونی دارند تخلف محسوب میشوند بنابراین راهکار ما گزارشگری تخلف(سوتزنی) است.
اما هدایایی که به لحاظ قانونی استثنا شده و با این ملاکها مشکل قانونی ندارند، باید به طور کامل شفاف شوند.که توضیحات بیشتر در ارائه شفافیت هدایای دریافتی مسئولین(ارائه «شفافیت هدایای دریافتی مسئولین» :: شفافیت برای ایران) آمده است.
برای بلند مدت علاوه بر موارد بالا اصلاح این قانون را لازم میدانیم به طوری که امکان هرگونه تفسیر و به تبع آن سو استفاده از آن به حداقل ممکن برسد
تعاریف، ممنوعیت ها، محدودیت ها و استثنائات هدیه در 50 ایالت آمریکا
در جدول زیر، قوانین مرتبط با ممنوعیت و محدودیت پذیرش هدیه، در 50 ایالت آمریکا، ذکر شده است.
خبرگزاری فارس بخشی از یک کتاب که شهید آیت الله مدرس در طول عمر خود نوشتند را باز نشر داده که ظاهرا در دسترس نیست
در بخشی از این متن به بحث شفافیت هدایا نمایندگان اشاره شده که خواندن آن خالی از لطف نیست
انگلیس اگر خواست به من پول بدهد، بیاورد نماز جمعه و جلوی مردم بدهد!
یک روز دو نفر که یکی از آنها فرنگی بود، به دیدار آیتالله آمدند. مردی که مترجم بود، گفت: «ایشان یکی از مأموران عالیرتبه سفارت انگلیس هستند. چکی تقدیم میکنند، برای اینکه هرطور صلاح بدانید، مصرف کنید.» آقا گفتند: «چک چیست؟» مترجم گفت: «چک، براتی است که بانک میگیرد و مبلغی که در آن قید شده را میپردازد.»
مدرس خندید و گفت: «به ایشان بگویید من پول و چک قبول ندارم. اگر خواست به من پول بدهد، باید تبدیل به طلا و بار شتر کند و ظهر روز جمعه و هنگام نماز به مدرسه سپهسالار بیاورد و آنجا اعلام کند که این محموله را مثلاً انگلستان یا هر جای دیگر برای مدرس فرستاده است تا آن وقت من قبول کنم.»
بعد از ترجمه این سخنان، مرد فرنگی چیزی گفت. مترجم رو به آقا کرد و گفت: «ایشان میگویند شما میخواهید حیثیت ما را در دنیا نابود کنید.» مدرس خندید و گفت: «به ایشان بگویید از نابودی چیزی که ندارید، نترسید.»
هفته گذشته دومین جلسه دادگاه رسیدگی به اتهامات اکبر طبری، معاون اجرایی حوزه ریاست سابق قوه قضائیه برگزار شد. او که به فساد مالی و دریافت رشوه متهم است، در دفاع از خود و رد اتهامات جملاتی را میگوید که واکنشهای منفی قابل توجهی را در سطح جامعه و فضای مجازی به همراه داشته است. «من و مشایخ و نجفی مثل سه برادر بودیم و اگر میخواستم کل لواسان را به نام من میکردند.
اگر ۸۰۰ میلیارد تومان هم میخواستم این برادران میدادند. اگر شما از این رفقا ندارید، به من ارتباطی ندارد. اگر آنها نیز کاری از من بخواهند من هم برای آنها انجام میدهم.» سوال اصلی اما این است که اصولا چه وقت هدیه، یک رشوه محسوب میشود؟
رشوه و هدیه هر دو نوعی مبادله با منافع ابزاری هستند و افراد به واسطه عمل متقابلی که مورد انتظار است، به کالاها و خدماتی دست مییابند که کمیاب بوده یا قیمت بیشتری داشتهاند. عمده تفاوت رشوه و هدیه در این است که در مورد هدیه رابطه دوسویه یا بدهبستان شکلی بلندمدت داشته و کارکردهای اجتماعی فراتر از منافع ابزاری دوطرفه وجود دارد. پیشکشی هدایا در واقع تلاشی است برای ایجاد روابط اجتماعی مبتنی بر اعتماد و نوعی شراکت اجتماعی که میتواند در کاهش ریسک و عدماطمینان بسیار راهگشا باشد. اما رشوه، بهعنوان مثال رشوه به یک مامور راهنمایی و رانندگی، مبادلهای است مستقیم و بلافاصله که برای یکبار اتفاق خواهد افتاد و دو طرف به احتمال زیاد در آینده یکدیگر را نخواهند دید. نکته مهم اما اینجاست که اگر رشوهدهنده و گیرنده به تداوم مبادله فاسد با یکدیگر تمایل داشته باشند، احتمالا به آن شکل و شمایل هدیه خواهند بخشید؛ یعنی بدهبستان آنها معوق و با تاخیر و مبتنی بر اعتماد دو طرفه خواهد بود تا به این طریق ریسک کشف فساد را به حداقل برسانند و ماهیت فاسد مبادله را کمرنگ کنند.
یکی دیگر از تفاوتها این است که در هدیه آنچه مبادله میشود اموال شخصی است، اما در مورد رشوه حداقل یکی از طرفهای مبادله مسوولیتی در بخش عمومی یا خصوصی برعهده دارد و آنچه مبادله میشود در اصطلاح «از جیب خود» فرد نیست. اگرچه از افراد انتظار میرود که وظایف خود را بیطرفانه و مستقل از موضوعات اجتماعی و روابط شخصی انجام دهند، اما واقعیت این است که انسانها ماشین نیستند و برقراری روابط اجتماعی با اربابرجوع میتواند کاهش هزینههای معاملاتی، ریسک و عدماطمینان را به همراه داشته و تسهیلگر فرآیندهای اداری باشد. افراد در انجام وظایف خود باید بهاندازه کافی اختیارات داشته باشند. پذیرش دعوت به یک شام، یک خودکار نفیس، سفرهای خارجی با تمام امکانات یا ویلای لوکس در لواسانات، کدامیک در حیطه اختیارات قرار میگیرد و پذیرفتنی است؟ بهعنوان یک قاعده کلی میتوان گفت که گرفتن هدایا مادامی که آنچه در عوض آن انتظار میرود در تضاد با منافع سازمان یا عموم مردم (در مورد نهادهای عمومی) نباشد، پذیرفتنی خواهد بود. اما در تاریخ بسیار میتوان نمونهها و مواردی را یافت که افراد هدایا را پذیرفته و انجام عملی در عوض آن را منکر شدهاند.
بنابراین در این مورد، آنچه مهم و راهگشا بهنظر میرسد ایجاد شفافیت و الزام به افشای هدایای گرفته شده است. مشخص کردن یک مقدار معین بهعنوان مرز هدیه و رشوه چندان کارآمد نخواهد بود؛ چراکه بسته به زمان و مکان و نوع وظایف سازمانی مرز بهینه اختیارات متفاوت است. از این گذشته، هدیه و رشوه ممکن است در تقابل بین قواعد رسمی و غیررسمی قرار بگیرد و آنچه بهصورت رسمی بهعنوان یک مرز معین و رشوه اعلام شود، بهصورت غیررسمی بهعنوان هدیه شناخته شود. افراد خود بهتر مرز بین رشوه و هدیه و محدوده اختیاراتشان را میشناسند.
کسی (احتمالا اشعث بن قيس) نيمه شب در خانه را زد و ظرف سرپوشيده اى (پر از حلواى خوش طعم و شيرين) براى من هديه آورد. معجونى بود که من از آن متنفر شدم؛ گويى با آب دهان مار يا استفراغ او خمير شده بود. به او گفتم: آيا اين هديه است يا زکات يا صدقه؟ که اين هر دو بر ما اهل بيت حرام است. او گفت: نه اين است و نه آن ولى هديه است! گفتم: زنان بچه مرده بر تو گريه کنند آيا از طريق آيين خدا به سراغ من آمده اى تا مرا بفريبى؟ آيا تعادل فکرى خود را از دست داده اى يا جن زده اى يا بر اثر شدت بيمارى هذيان مى گويى؟ به خدا سوگند اگر اقليمهاى هفتگانه (روى زمين) را با آنچه در زير آسمانهايش قرار دارد به من داده شود که خدا را با گرفتن پوست جوى از دهان مورچه اى نافرمانى کنم هرگز نخواهم کرد. به يقين دنياى شما نزد من از برگ درختى که در دهان ملخى در حال جويدن باشد پست تر و بى ارزش تر است. على را با نعمتهاى فانى دنيا و لذتهاى ناپايدار آن چه کار؟! به خدا پناه مى بريم از خواب رفتن عقل و لغزش هاى قبيح و زشت و در اين راه از او يارى مى طلبيم.